INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
Wybierz
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Halina (Halżka) Nieniewska      foto Haliny Nieniewskiej, przysłane do publikacji przez Michała Nieniewskiego we wt. 24 listopada 2020 (fragment).

Halina (Halżka) Nieniewska  

 
 
Biogram został opublikowany w 1978 r. w XXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
 
 
 
 

Nieniewska Halina (Halżka), pseud. Irena Konarska, Iko (1890–1942), nauczycielka romanistka, członek Związku Walki Zbrojnej (ZWZ) – Armii Krajowej (AK). Ur. w Warszawie, była córką architekta Apoloniusza (zob.) i Joanny z Załuskowskich. Uczyła się początkowo w domu, a następnie na tajnych kompletach szkoły Jadwigi Kowalczykówny i Jadwigi Jawurkówny. Mimo iż nigdy nie uczęszczała do szkoły rosyjskiej, brała czynny udział w strajku szkolnym 1905 r. Szkołę średnią ukończyła w Szwajcarii, tam też w l. 1908–13 studiowała filologię romańską, filozofię i historię na uniwersytecie w Lozannie. Obdarzona niezwykłą siłą fizyczną, uprawiała wspinaczkę wysokogórską w Alpach. Po ukończeniu studiów wróciła do Warszawy, gdzie wraz z matką w l. 1913/14 współorganizowała Ligę Kobiet Pogotowia Wojennego, powiązaną z komendą Związku Walki Czynnej w Krakowie. Była również członkiem Związku Patriotów. Od r. 1915 uczyła języka francuskiego w szkole Janiny Zdziennickiej-Roszkowskiej, jak również dawała lekcje prywatne tego języka. W r. 1919 wstąpiła do utworzonej w Wilnie ochotniczej Legii Kobiet.

W r. 1920 N. powróciła do Warszawy i podjęła pracę nauczycielską w szkołach Marii Taniewskiej, Wandy Posselt-Szachtmajerowej, J. Zdziennickiej-Roszkowskiej i w Państwowym Instytucie Nauczycielskim. Stosowała w nauce języka nowatorskie metody pedagogiczne i jako jedna z pierwszych w Polsce wprowadziła inscenizację piosenek i przedstawień francuskich w szkołach. Nawiązywała z wychowankami przyjacielskie stosunki, które trwały również po ukończeniu przez uczennice szkoły. W l. 1922–5 uczęszczała na seminarium doktoranckie prof. Marcelego Handelsmana i przygotowywała rozprawę doktorską o Ludwiku Mierosławskim. Pracę tę jednak przerwała. W l. 1929–38 pracowała w Wydziale Szkół Średnich Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWRiOP) w komórce zajmującej się organizacją i metodyką nauczania języków romańskich. Zorganizowała w Warszawie komisję doradczą złożoną z wybitnych filologów. Z inicjatywy N-ej powstało w kraju kilka ośrodków metodycznych współdziałających z warszawską placówką. N. opracowywała instrukcje, redagowała „Poradnik dla szkół”. Organizowała kursy dokształcające dla nauczycieli języka francuskiego. Jej staraniem założona została specjalistyczna biblioteka dydaktyczna. W l. 1932–4 N. pracowała w zespole tworzącym nowy program dla gimnazjów i liceów w zakresie nauki języka francuskiego. Na zlecenie MWRiOP, wraz z Olgą Cieślińską, opracowała cykl podręczników do nauki tego języka dla poszczególnych klas: Parlons français (Lw. 1934), Le Français travaille (W. 1935), Aux quatre coins de la France (Lw. 1936), Les Français de nos jours (Lw. 1937). Podręczniki te miały po kilka wydań i wznawiane były również w l. 1945–7.

N. była równocześnie redaktorem francuskiej biblioteczki szkolnej wydawanej przez Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych. W ramach tej biblioteczki ukazało się kilka tomików w opracowaniu N-ej (m. in. dzieła W. Hugo, A. de Vigny, J. Giono). Jako delegatka MWRiOP uczestniczyła w zjazdach i konferencjach międzynarodowych. Jej referaty wygłoszone na Kongresie Wychowania Moralnego w Krakowie w r. 1934, a zwłaszcza na Międzynarodowym Kongresie Wychowania Rodzinnego w Brukseli w r. 1935 spotkały się z uznaniem. W l. 1930–4 N. wchodziła w skład zarządu Tow. Neofilologicznego, była też przez pewien czas sekretarzem redakcji „Neofilologa”, organu tego Towarzystwa, skąd ustąpiła na skutek konfliktów redakcyjnych z germanistą prof. Zygmuntem Łempickim. Do r. 1934 należała do politycznej organizacji nauczycielskiej «Zrąb» założonej przez Janusza Jędrzejewicza, a także związana była z grupą piłsudczyków skupiających się przy Adamie Skwarczyńskim. Od r. 1935 odsunęła się od dotychczasowych towarzyszy politycznych, kierując swe sympatie w stronę lewicy demokratycznej. W ostatnich latach poprzedzających wybuch drugiej wojny światowej współpracowała z Instytutem Francuskim w Warszawie, a także uczyła w warszawskich szkołach średnich, m. in. w Gimnazjum im. S. Staszica.

Natychmiast po zajęciu Polski przez wojska niemieckie N. w ostatnich dniach września 1939 zgłosiła się do pracy w zalążku armii podziemnej Służba Zwycięstwu Polski (SZP). W jej mieszkaniu przy ul. Raszyńskiej 58 w Warszawie odbyło się zaprzysiężenie pierwszej grupy członków Komendy Głównej SZP, założonej przez gen. Michała Tokarzewskiego-Karaszewicza. Mieszkanie to było punktem kontaktowym Komendy Głównej SZP–ZWZ–AK. Od stycznia 1941 N. współdziałała w tworzeniu przy Oddziale I Komendy Głównej ZWZ-AK komórki, która od jej pseudonimu przyjęła krypt. «IKO». Komórka ta miała zadanie nawiązania konspiracyjnej łączności z polskimi obozami jenieckimi w Rzeszy i skupiskami Polaków wywiezionych przymusowo na roboty w głąb Niemiec oraz przekazywania instrukcji dotyczących zorganizowanego powrotu do kraju po upadku Rzeszy wraz z informacjami o rozwoju podziemnej walki zbrojnej w Polsce. N. razem z Anną Białokurową, Stefanią Mieczyńską, pseud. Jacek, i Ireną Próchnikową, pseud. Elżbieta, kierowała całokształtem pracy komórki «IKO». Wspólnie ze Stanisławem Smoleńskim redagowała konspiracyjne pismo „Głos Ojczyzny” kolportowane do obozów jenieckich i wśród Polaków przebywających na przymusowych robotach w Niemczech. Redagowała również wydawane przez Stronnictwo Demokratyczne «Prostokąt» (którego była członkiem) pismo „Myśl i Życie Społeczno-Polityczne”, przekształcone następnie w „Myśl Społeczno-Polityczną” i z kolei w „Nowe Drogi” (redagowane przez nią wspólnie ze Stanisławem Więckowskim). Pracowała też w szkolnictwie tajnym, ucząc na kompletach Gimnazjum Żeńskiego im. Królowej Jadwigi. W lipcu 1941 aresztowano ją wraz z kilkoma nauczycielami i uczniami w czasie ustnego egzaminu maturalnego i osadzono na Pawiaku. Po dwu tygodniach wszyscy zostali uwolnieni.

N. aresztowana została ponownie, wraz z kilkoma współpracownikami komórki «IKO», 28 IV 1942 w lokalu kontaktowym przy ul. 6 Sierpnia 58, zdradzona przez prowokatora, który kilkakrotnie docierał do skupisk Polaków na robotach w Niemczech. Miała przy sobie obciążające ją materiały i instrukcje. W śledztwie prowadzonym przez gestapo w Alei Szucha wzięła całą winę na siebie, nie ujawniając żadnych nazwisk ani organizacji. Dzięki jej postawie praca komórki «IKO» nie uległa zahamowaniu. N. została zamordowana w czasie tortur w śledztwie ok. 22 V 1942. Wg innej relacji miała w więzieniu popełnić samobójstwo. Gestapo odmówiło wydania jej zwłok.

 

Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Bartoszewski W., Warszawski pierścień śmierci 1939–1944, W. 1970; Karasiówna J., Pierwsze półrocze Armii Podziemnej (S.Z.P. – Z.W.Z.), Londyn 1948 s. 23; Kulwieć J., Roszkowska J., Z dziejów szkoły J. Popielewskiej i J. Roszkowskiej, „Kron. Warsz.” 1972 nr 4 s. 56, 78; Lukrec H., Dług wdzięczności, „Nowa Epoka” 1945 nr 21 s. 5; Opolska-Danecka O., Halina Nieniewska (Wspomnienie pośmiertne), „Nowa Szkoła” 1947 nr 5/6 s. 82; Pohoska H., Halina Nieniewska, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1949 (egz. kor. w B. PAN w Kr.); Sanojca A., Akcja „Iko”, „Odra” 1970 nr 9 s. 4; Stronnictwo Demokratyczne w latach 1937–1965, W. 1967 s. 27; Szkoła Realna, Gimnazjum, Liceum im. Stanisława Staszica w Warszawie w l. 1906–1951, W. 1959 s. 27; Zanowa J., Sprawozdanie ze zjazdu z dn. 5 X 1958 r. dla uczczenia 40-lecia istnienia Państwowej Szkoły im. Królowej Jadwigi, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1959 nr 1 s. 138; – Akcja N. Wspomnienia 1941–1944, W. 1972; Gałecki W., Jeszcze raz przez życie, Kr. 1966; Materiały do historii Klubów Demokratycznych i Stronnictwa Demokratycznego w latach 1937–1939, W. 1964; Smoleński S., „Iko”, „Nowa Epoka” 1945 nr 22 s. 7; Wanat L., Za murami Pawiaka, W. 1972; Wierna służba. Wspomnienia uczestniczek walki o niepodległość 1910–1915, W. 1927 I; Zanowa J., W służbie oświaty, Wr. 1961; – Informacje Antoniego Sanojcy w Materiałach Red. PSB.

Stanisław Konarski

 
 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Apoloniusz Paweł Nieniewski

1856-07-07 - 1922-05-17 architekt
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Juliusz Kaden-Bandrowski

1885-02-24 - 1944-08-08
prozaik
 

Ludwik Janowski

1878-08-07 - 1921-09-18
historyk nauki
 

Jan Świderski

1916-01-14 - 1988-10-18
aktor teatralny
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Stefan Pomarański

1893-09-07 - 1944-12-15
major Wojska Polskiego
 

Emil Sznapka

1882-03-21 - 1959-06-22
nauczyciel
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.